ચંદ્રયાન ૩ વિશે નિબંધ, માહિતી | Chandrayaan-3 Essay in Gujarati

જ્યારે હું નાનો હતો, ત્યારે મારા માતૃશ્રી હંમેશા મને લોરી સંભળાવતા. મને હજુ પણ તેમની એક લોરી યાદ છે- ‘ચંદા મામા દૂર કે, પુયે પકાએ બુર કે. આપ ખાયે થાલી મેં, મુન્ને કો દે પ્યાલી મેં.’ આ લોરી સાંભળીને મને એક જ પ્રશ્ન થતો કે જો આપણે ચંદા મામાના ઘરે જઈને રહીએ તો ત્યાં કેવું લાગશે. એક દિવસ મેં મારા પિતાને પૂછ્યું કે પિતાજી આપણે ચંદ્ર પર કેવી રીતે રહેવા જઈ શકીએ? મારા પ્રશ્ન પર પપ્પા હસી પડ્યા. તેમણે કહ્યું, દીકરા, ચંદ્ર પર કોઈ જઈ શકતું નથી.

બધા કહેતા કે ચંદ્ર પર જવું શક્ય નથી. પણ મારું મન મને હંમેશા કહેતું હતું કે એક દિવસ એવો આવશે જ્યારે આપણો દેશ ચંદ્ર પર પણ વિજય મેળવશે. આખરે એ દિવસ આવી ગયો જ્યારે આપણા દેશે આખરે ચંદ્ર પર પગ મૂક્યો. 23 ઓગસ્ટ 2023 નો એ સોનેરી દિવસ સદીઓ સુધી કોઈ ભૂલી શકશે નહીં. બધાની નજર ટેલિવિઝન સ્ક્રીન પર ટકેલી હતી. ચંદ્રયાન-3એ ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળ લેન્ડિંગ કર્યાના સમાચાર મળતા જ દેશભરમાં ખુશીની લહેર જોવા મળી. જાણે આંખોમાંથી હરખના આંસુની નદીઓ વહેવા માંડી. તો ચાલો આજે આપણે આ લેખમાં ચંદ્રયાન-3 વિશે વિગતવાર માહિતી (Chandrayaan-3 Essay in Gujarati) મેળવીશું.

ચંદ્રયાન ૩ વિશે માહિતી (Chandrayaan-3 information in Gujarati)

મિશનનું નામ	ચંદ્રયાન-3 (Chandrayaan-3)
મિશન પ્રકાર	ચંદ્ર સંશોધન
લોન્ચ તારીખ	14 જુલાઈ 2023
લોંચ સાઇટ	સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર, શ્રીહરિકોટા, ભારત
લોંચ વ્હીકલ	GSLV Mk III
ઓર્બિટર	ચંદ્રયાન-2 ઓર્બિટર (પહેલેથી જ ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં છે)
લેન્ડર	વિક્રમ (sanskrit for valor)
રોવર	પ્રજ્ઞાન(sanskrit for wisdom)
ઉતરાણ તારીખ	23 ઓગસ્ટ 2023
ઉતરાણ સ્થળ	ચંદ્ર દક્ષિણ ધ્રુવ નજીક
લેન્ડિંગ સિદ્ધિ	ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની નજીક ઉતરનાર પ્રથમ દેશ અને ચંદ્ર પર ઉતરનાર ચોથો દેશ
મિશનના ઉદ્દેશ્યો	ચંદ્રની સપાટી પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ અને ફરવાની ક્ષમતાઓ દર્શાવવા, ચંદ્ર રેગોલિથની રાસાયણિક રચનાનો અભ્યાસ કરવા, ધ્રુવીય પ્રદેશમાં પાણીના બરફ અને અન્ય સંસાધનોની શોધ કરવા અને પરિસ્થિતિમાં વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો કરવા.
મિશનનો સમયગાળો	લેન્ડર અને રોવર માટે બે અઠવાડિયા (એક ચંદ્ર દિવસ), ઓર્બિટર માટે એક વર્ષ

ચંદ્રયાન-3 વિશે નિબંધ ( Chandrayaan-3 Essay in Gujarati)

આપણો દેશ વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી ક્ષેત્રે દિવસેને દિવસે પ્રગતિ કરી રહ્યો છે. આજે ભારત વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં અમેરિકા અને રશિયા જેવા શક્તિશાળી દેશોને પણ પડકારવા માટે સક્ષમ બન્યો છે. આનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ 23 ઓગસ્ટ 2023નો દિવસ હતો, જ્યારે ચંદ્રયાન 3 ચંદ્રની સપાટીના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળતાપૂર્વક ઉતરાણ કર્યું હતું. આ સમાચાર આવતાની સાથે જ આપણો દેશ ચંદ્રની સપાટીના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળતાપૂર્વક ઉતરાણ કરનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બન્યો.

જો કે આપણા દેશે આ પહેલા પણ ચંદ્ર પર પહોંચવાની યાત્રા શરૂ કરી હતી, પરંતુ તે યાત્રા રસ્તામાં જ પૂરી થઈ ગઈ હતી. તમને યાદ હશે કે ઈસરોએ લગભગ 70 ડિગ્રી દક્ષિણ અક્ષાંશ પર ચંદ્ર પર લેન્ડર અને રોવર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરાવવાનો પૂરો પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ ઈસરોનો આ પ્રયાસ સફળ થયો ન હતો. તે સમયે ચંદ્રયાનનું લેન્ડર વિક્રમ ચંદ્રની સપાટી સાથે અથડાયું હતું અને તે જ સમયે ચંદ્રયાન 2નું મિશન નિષ્ફળ ગયું હતું. આ નિષ્ફળતાથી વૈજ્ઞાનિકોને ખૂબ જ દુઃખ થયું પણ વૈજ્ઞાનિકોએ હાર ન માની. તેમણે પ્રયાસ ચાલુ રાખ્યો અને આખરે ચંદ્રયાન 3 સાથે તેમનો પ્રયાસ સફળ થયો. હવે ચંદ્રયાન 3 ની સફળતાએ નક્કી કર્યું છે કે ભારત ચંદ્રની સપાટી પર એક નવો ઈતિહાસ રચશે.

ચંદ્રયાન 3 શું છે?

ચંદ્રયાન 3 એ ભારતનું એક મહત્વાકાંક્ષી મિશન છે જેનાથી ચંદ્રની સપાટી સંબંધિત ઘણી બધી માહિતી મળશે. આ મિશનનો તમામ શ્રેય ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ઇસરો)ને જાય છે. 14 જુલાઇ 2023 ના રોજ ISRO દ્વારા ચંદ્રયાન 3 જેવું મહત્વપૂર્ણ મિશન લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મિશનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એ જોવાનો હતો કે ચંદ્રયાન ચંદ્રની દક્ષિણ ધ્રુવ સપાટી પર કેવી રીતે સફળતાપૂર્વક ઉતરશે. લોન્ચિંગ અને લેન્ડિંગ વચ્ચે 40 દિવસનો સમય હતો.

આ ચંદ્રયાન 3 બનાવવામાં ભારતીય ટેક્નોલોજીનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. ઈસરોના વૈજ્ઞાનિકો આ મિશનને સફળ બનાવવા માટે દિવસ-રાત કામ કરી રહ્યા હતા. ચંદ્રયાન 3ને શ્રીહરિકોટા સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. જેમ કે ચંદ્રયાન 2 પાસે લેન્ડર અને રોવર હતું. એ જ રીતે ચંદ્રયાન 3માં લેન્ડર અને રોવર પણ સામેલ છે. તેની સાથે આ વખતે લેન્ડર અને રોવરની સાથે ઓર્બિટર પણ મૂકવામાં આવ્યું છે. ત્રણેય બાબતોનું પોતપોતાનું અલગ મહત્વ છે. લેન્ડરનું કામ ચંદ્ર પર વાહનને સફળતાપૂર્વક લેન્ડ કરવાનું રહેશે. રોવર ચંદ્રની સપાટી પર રહીને ઘણી વસ્તુઓ શોધી કાઢશે. તેમજ ઓર્બિટર ચંદ્ર પર કેવા પ્રકારનું વાતાવરણ છે તેનો અભ્યાસ કરશે. ચંદ્રયાન 3 સંપૂર્ણપણે ભારતીય ટેક્નોલોજીથી બનેલું છે.

ચંદ્રયાન 3 ની વિશેષતાઓ

• ચંદ્રયાન-3ની સૌથી મોટી ખાસિયત એ છે કે તે ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતર્યું છે.
• ચંદ્રયાન 3 આપણને ચંદ્ર પર પાણી અને બરફની માત્રા વિશે માહિતી આપશે.
• ચંદ્રયાન 3 આપણને એ જાણવામાં પણ મદદ કરશે કે ચંદ્ર પર કેટલા પ્રાકૃતિક તત્વો અને ખનિજો ઉપલબ્ધ છે.
• ચંદ્રયાન 3 બનાવતી વખતે ભારતે કોઈપણ રીતે વિદેશી ટેકનોલોજીનો આશરો લીધો નથી. પરંતુ, વૈજ્ઞાનિકોએ સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી ટેકનોલોજીનો આશરો લીધો છે.
• આ વાહન એ પણ શોધી કાઢશે કે ચંદ્ર પર કેટલા પ્રકારના કુદરતી ગેસનો સંગ્રહ છે.
• ચંદ્રયાન 3 ચંદ્રની સપાટીની રચના કેવી છે તે જોવા માટે વૈજ્ઞાનિકોને ચિત્રો મોકલશે.
• આ વાહન ચંદ્ર પર પૃથ્વીની જેમ પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓનો વસવાટ છે કે કેમ તેની પણ તપાસ કરશે.

ચંદ્રયાન 3 ના ફાયદા

ચંદ્રયાન 3 એ ભારતનું સૌથી અપેક્ષિત મિશન છે. બધા લોકો તેના લોન્ચિંગ માટે લાંબા સમયથી રાહ જોઈ રહ્યા હતા. અગાઉ 2019 માં ચંદ્રયાન 2 ની નિષ્ફળતા પછી બધા ચંદ્રયાન 3 ની સફળતા માટે પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા. આખરે સૌની પ્રાર્થના ફળી. ચંદ્રયાન 3 એ આખરે દક્ષિણ ધ્રુવની સપાટી પર ભારતીય ધ્વજ ફરકાવી દીધો. ચંદ્રયાન 3 ની સફળતાથી ભારતને અનેક ફાયદાઓ થશે, જેમ કે-

• ચંદ્રયાન 3 ની સફળતા સાથે હવે આપણા વૈજ્ઞાનિકોને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઓળખ બનાવવામાં સફળતા મળશે. આનાથી આપણા દેશનું ગૌરવ અને સન્માન વધશે.
• હવે આખી દુનિયામાં આપણી ટેકનિકલ ક્ષમતાઓ પર વિશ્વાસ વધશે.
• આપણો દેશ ચંદ્ર પર પહોંચવાનું ગૌરવ પ્રાપ્ત કરનાર વિશ્વનો ચોથો દેશ બનશે. અમેરિકા, રશિયા અને ચીન આ કારનામું કરી ચૂક્યા છે.
• ચંદ્રયાન 3 એ આપણા દેશ માટે ચંદ્રની અર્થવ્યવસ્થાનો માર્ગ પણ શોધી કાઢ્યો છે.
• હવે આપણા દેશની સ્પેસ ટેક્નોલોજીમાં પણ વધુ પ્રગતિ થશે.
• ચંદ્રયાન 3 ની સફળતા આપણા દેશના યુવાનો માટે પણ ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે.
• આ મિશનથી એ જાણી શકાશે કે ખરા અર્થમાં ચંદ્ર કેવો દેખાય છે.
• ચંદ્રયાન 3 ની સફળતા આપણને નિષ્ફળતાઓથી હાર ન માનવાનું શીખવે છે.

ચંદ્રયાનનો ઇતિહાસ

ચાલો આપણે ચંદ્રયાનનો ઈતિહાસ જાણવા વર્ષ 2008માં જઈએ. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશને તેનું પહેલું અવકાશયાન 2008માં ચંદ્ર પર મોકલ્યું હતું. આ વાહનને ભારતનું પ્રથમ માનવરહિત વાહન માનવામાં આવતું હતું. આ વાહનને રોકેટની મદદથી ચંદ્ર પર મોકલવામાં આવ્યું હતું. ચંદ્રયાન 1 ની અવધિ 10 દિવસ અને 6 મહિના હતી. આ મિશનનો હેતુ ચંદ્ર પર પાણી અને હિલીયમના અંશને શોધવાનો હતો.

જ્યારે ભારતે ચંદ્રયાન 2 ને ચંદ્ર પર મોકલવાનું નક્કી કર્યું ત્યારે ભારતે વધુ એક ઈતિહાસ રચ્યો. આટલા લાંબા અંતર બાદ ફરી ભારતની આશા જાગી હતી. સમગ્ર ચંદ્રયાન 2 બનાવવામાં ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોએ કોઈ વિદેશી ટેક્નોલોજીની મદદ લીધી નથી. ચંદ્રયાન 2 માં ઓર્બિટર, રોવર અને લેન્ડરનો સમાવેશ થાય છે. ચંદ્રયાન 2 ને ISRO દ્વારા 22 જુલાઈ 2019 ના રોજ શ્રીહરિકોટા રેન્જથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ મિશન હેઠળ ચંદ્રયાન 2 એ અંતરિક્ષમાં 47 દિવસની મુસાફરી કરી. ભારત ઈતિહાસ રચવાના માર્ગ પર હતું. પરંતુ આ મિશન પૂર્ણ થાય તે પહેલા ISROનો લેન્ડર વિક્રમ સાથેનો સંપર્ક તૂટી ગયો હતો. વાસ્તવમાં લેન્ડર વિક્રમ ચંદ્રની સપાટી સાથે અથડાવાને કારણે ક્રેશ થયું હતું. અને આખરે ચંદ્રયાન 2 મિશન સફળ ન થઈ શક્યું.

ચંદ્રયાન 3 વિશે 10 રસપ્રદ તથ્યો

• 1) ચંદ્રયાન 3 મિશનને સફળ બનાવવા માટે 615 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે.
• 2) ચંદ્રયાન 3નું રોવર વૈજ્ઞાનિકો માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે. વાસ્તવમાં આ રોવર વૈજ્ઞાનિકોને ચંદ્ર પર થઈ રહેલી તમામ ગતિવિધિઓની જાણકારી આપશે.
• 3) ચંદ્રયાન 3 લોન્ચ કરવાનો શ્રેય વ્હીકલ માર્ક 3 સેટેલાઇટને જાય છે.
• 4) ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવને ચંદ્રની ડાર્ક સાઇડ કહેવામાં આવે છે. ચંદ્રનો દક્ષિણ ધ્રુવ હજુ પણ વિશ્વ માટે એક રહસ્ય છે.
• 5) ચંદ્રયાન 3 ચંદ્ર પર અનેક પ્રકારના સંસાધનોની શોધ કરશે.
• 6) ચંદ્રયાન 2 ની નિષ્ફળતા પછી, ISRO ના વૈજ્ઞાનિકોએ ચંદ્રયાન 3 પર સતત 4 વર્ષ સુધી સખત મહેનત કરી.
• 7) 1984 માં, રાકેશ શર્મા અંતરિક્ષમાં પગ મૂકનાર ભારતના પ્રથમ વ્યક્તિ હતા.
• 8) ચંદ્રયાન 3 ની સફળતા સાથે, ભારત ચંદ્રની સપાટીના દક્ષિણ ધ્રુવ પર પગ મૂકનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બની ગયો છે.
• 9) ચંદ્રયાન 3 ની સફળતાથી અમેરિકાના આર્ટેમિસ મિશનને ઘણો ફાયદો થશે.
• 10) લાર્સન અને તુબ્રો, મિશ્રા ધાતુ નિગમ, ભેલ, ગોદરેજ એરોસ્પેસ, અંકિત એરોસ્પેસ, વાલચંદનગર ઇન્ડસ્ટ્રીઝ વગેરે જેવી મોટી કંપનીઓ પણ ચંદ્રયાન 3 ની સફળતામાં મોટો ફાળો આપેલ છે.